Ratusz zakliczyński – siedziba Zakliczyńskiego Centrum Kultury
Murowany, odbudowany w połowie XIX wieku po pożarze miejskiego, drewnianego ratusza z XVI wieku. Od 1999 roku, po gruntownej przebudowie, siedziba gminnej, samorządowej instytucji kultury – dzisiaj Zakliczyńskiego Centrum Kultury.
Na parterze ratusza znajdują się:
- Sala im. S. Jordana – odbywają się tu kameralne koncerty, spektakle, zajęcia zespołów artystycznych, szkolenia i narady.
- Kino ZCK "Za rogiem" – kameralne kino cyfrowe wraz z salą studyjno-szkoleniową.
- Burmistrzówka – siedziba pełnomocnika burmistrza ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz redakcja "Głosiciela".
- Restauracja - Pizzeria "Rynkowa".
Na poddaszu ratusza znajdują się: administracja Zakliczyńskiego Centrum Kultury, pracownie tematyczne, punkt informacji o Gminie Zakliczyn wraz z ofertą pamiątek oraz usługi reprograficzne (ksero, faks, wydruki, laminowanie).
Zakliczyn – rys historyczny
Osada na terenie dzisiejszego Zakliczyna mogła istnieć już w IX/X wieku, natomiast w dokumencie z roku 1105 kardynała Idziego, wymieniana jest miejscowość Dunaiz, która od 1086 roku należała do benedyktynów tynieckich. Kolejny zapis z 1215 roku, a następny z 1326 roku potwierdza, że chodzi o osadę nad Dunajcem o nazwie Opatkowice.
Miejscowość, dzięki dogodnemu położeniu na szlakach handlowych rozwija się, a targi tygodniowe w Opatkowicach ściągają kupców z Bobowej, Ciężkowic, Tuchowa i Wojnicza. Opat tyniecki Jan przekazał w 1498 r. wsie Opatkowice, Ujazd i Zdania w dożywocie Piotrowi Gniademu, marszałkowi dworu kardynała Fryderyka Jagiellończyka i jego synowi, też Piotrowi. To właśnie Gniadym Opatkowice zawdzięczają intensywny rozwój gospodarczy, zyskując na znaczeniu w regionie jako wieś targowa, a to z kolei zwróciło uwagę właściciela Melsztyna. Wawrzyniec Spytko Jordan nabył od benedyktynów Opatkowice, a 10.12.1557 roku uzyskał od króla Zygmunta Augusta przywileje dla nowo lokowanego miasta. Akt erekcyjny prywatnego miasta, wystawiony został w Melsztynie 13.06.1558 roku. Okres pomiędzy 1558 a 1567 rokiem był okresem organizowania miasta, na które składały się m.in.: nowe zasiedlenia, budowa nowych domów, organizacja rzemiosła. Domy drewniane budowane były w unikatowy sposób, na dziewięciu słupach z zastrzałami, skutkiem czego układ ścian zrębowych był całkowicie swobodny, niezależny od konstrukcji dachowej i mógł być dowolnie zmieniany bez naruszania dachu. Unikalnym przykładem takiego domu jest "Dom pod Wagą" na ul. Mickiewicza. W środku drugiego, największego rynku miejskiego w Małopolsce, stanął drewniany ratusz.
Pod koniec życia, w 1567 roku, Wawrzyniec Spytek Jordan wydał swoistą konstytucję miasta: "Artykuły podane miastu Zakliczynowi jako się mają sprawować mieszczanie i pospolity człowiek…". Zawierała ona 24 artykuły regulujące ustrój miasta oraz zasady jego funkcjonowania.
Wielki pożar w 1615 roku zniszczył niemal całą zabudowę miasta, następnie zaraza w latach 1651-1652 znacznie uszczupliła liczbę jego mieszkańców. Kolejny pożar w 1656 roku dopełnił dzieła zniszczenia, a po rozbiorze Polski Zakliczyn trafił do zaboru austriackiego. Teren Gminy Zakliczyn był obszarem działań wojennych podczas I wojny światowej. Szczególnie intensywny charakter miały pod koniec 1914 roku, kiedy to rzeka Dunajec stanowiła linię frontu. Pamiątką tamtych czasów są liczne cmentarze wojenne, m.in.: w Charzewicach, Paleśnicy, Roztoce czy cmentarz żołnierzy żydowskich w Zakliczynie. 21 grudnia 1914 roku do Zakliczyna wkroczyła I Brygada Legionów Polskich, skąd następnie udała się do Łowczówka, gdzie od 22 do 25 grudnia rozgrywała się bitwa pomiędzy Legionistami, a oddziałami rosyjskimi.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, przed wybuchem II wojny światowej Zakliczyn liczył około 2000 mieszkańców, w tym prawie 500 Żydów. Istniała wtedy w Zakliczynie m.in.: synagoga i łaźnia publiczna. W 1934 roku w wyniku reformy administracji Zakliczyn utracił prawa miejskie.
W czasie okupacji niemieckiej okupanci zorganizowali w Zakliczynie (na północ od dzisiejszej ul. Piłsudskiego) getto żydowskie dla miejscowych i przesiedlonych z okolicznych miasteczek Żydów, skąd latem 1942 r. wywieziono ich do obozu zagłady w Bełżcu. W Zakliczynie podczas II wojny światowej istniały silne struktury Polskiego Państwa Podziemnego. Spośród działalności konspiracyjnej obok aktywności oddziałów AK oraz BCh, wyróżniało się tajne nauczanie, które stało na bardzo wysokim poziomie, do czego przyczynili się przedwojenni nauczyciele oraz franciszkanie z zakliczyńskiego klasztoru. 17 stycznia 1945 roku wkroczyła do Zakliczyna Armia Czerwona – tak zaczyna się w Zakliczynie okres panowania władzy ludowej, który trwa do 1989 roku.
Wraz ze zmianami ustrojowymi zapoczątkowanymi w czerwcu 1989 roku przywrócono samorząd terytorialny, dzięki działalności którego zakliczyńska gmina poczyniła wielkie postępy w zakresie unowocześniania infrastruktury materialnej i społecznej. 01.01.2006 roku Zakliczyn odzyskał prawa miejskie. Obecnie to urokliwe miasteczko liczące około 1600 mieszkańców, z pięknie zrewitalizowanym Rynkiem, na którym odbywają się tradycyjne jarmarki i siedziba dużej gminy złożonej z 24 miejscowości.
Tekst: Kazimierz Dudzik
Foto: Stanisław Kusiak